به گزارش قدس آنلاین، بیش از ۱۵۶ میلیون برزیلی، صبح یکشنبه به وقت محلی (۳۰ اکتبر/ هشتم آبان ماه) بار دیگر پای صندوق‌های رای حاضر خواهند شد تا پس از یک دوره رقابت انتخاباتی فشرده میان رئیس‌جمهوری سابق و رئیس‌جمهوری فعلی، سکاندار دولت آینده این پهناورترین کشور آمریکای جنوبی را انتخاب کنند. جامعه برزیل که در تاریخی‌ترین فضای دو قطبی به سر می‌برد، انتخاب خواهد کرد که چه کسی از اول ژانویه، سکان ریاست جمهوری این کشور برای چهار سال آینده را به دست بگیرد.

طبق نظرسنجی‌های مختلف پیش از انتخابات، «لولا داسیلوا» رئیس‌جمهوری سابق برزیل همچنان گوی سبقت از «ژائیر بولسونارو» را ربوده است اما اختلاف ناچیز میان این دو سیاستمدار (بین کمتر از ۴ تا ۷ درصد)، امکان هرگونه پیش‌بینی قطعی از نتایج را دشوار می‌کند.

در این انتخابات، فرمانداران و معاونان فرماندار در ۱۲ ایالت برزیل نیز انتخاب خواهند شد، با این حال، نگاه همگان به مناقشه دو سیاستمدار قدرتمند برزیل معطوف شده است که در دور نخست انتخابات که دوم اکتبر (۱۰ مهر) برگزار شد، تنها پنج درصد اختلاف داشتند. چهار هفته پس از آن یکشنبه حساس، این کارزار سیاسی سرنوشت‌ساز به نبردی شدید میان دو کاندیدا تبدیل شد تا نه تنها رای طرفداران رقیب را از آن خود کنند بلکه حمایت برزیلی‌های مردد را به دست آورند. بر اساس یکی از آخرین نظرسنجی‌های موسسه دیتا فولها، لولا داسیلوا از حمایت ۴۹ درصدی و ژائیر بولسونارو از حمایت ۴۴ درصدی برخوردار است.

پرونده فساد علیه داسیلوا (هر چند از آن تبرئه شد) و بی اعتمادی به حزب کارگران در مقابل سخنرانی‌های تحریک‌آمیز، زن‌ستیزانه و با رنگ و بوی مستبدانه از سوی بولسونارو همزمان با زیر سوال بردن کنگره، قوه قضائیه و نظام انتخاباتی از عواملی است که برزیلی‌ها را در دو راهی دشوار انتخاب قرار می‌دهد. مخالفان بولسونارو، ترویج استفاده از سلاح گرم، جنگل‌زدایی آمازون و مدیریت ضعیف شیوع بیماری همه‌گیر کووید-۱۹ را نیز علیه او مطرح می‌کنند.

بلاتکلیفی رای‌دهندگان و شکار آرا؛ مشخصه دور دوم انتخابات برزیل

موسسه‌های اصلی نظرسنجی برزیل پیش از انتخابات دور نخست، از پیشتازی داسیلوا با اختلاف حدود ۱۲ درصدی خبر می‌دادند؛ نتایج دور نخست اعلام شد و این دو کاندیدا با رویکردهای سیاسی متضاد، یکی از جناح چپ و دیگری از جناح راست افراطی، تنها با چهار درصد اختلاف به دور دوم راه یافتند. اکنون، آخرین نظرسنجی معتبر موسسه «دیتا فولها» نشان می‌دهد که داسیلوا و بولسونارو به ترتیب از حمایت ۵۳ و ۴۷ درصدی برخوردارند. رقابت شانه به شانه و نزدیک دو کاندیدا در چهار هفته گذشته سبب شد تا کارزارهای تبلیغاتی خود را در مناطق مختلف برزیل به ویژه مناطق جنوب‌شرقی که پرجمعیت‌ترین ایالت‌های برزیل هستند، گسترش دهند.

بولسونارو در آخرین دور از این ماراتن سیاسی، جدای از گفتمان معمول خود در تاکید بر ارزش‌های خانوادگی که توسط بخش بزرگی از قشر کلیسای انجیلی ترویج می‌شود، به جلب حمایت اقشار فقیر که از حامیان تاریخی لولا داسیلوا هستند، روی آورده است. بولسونارو با توسل به دستگاه دولتی، وعده داده است که در صورت انتخاب مجدد، حداقل دستمزدها را بالاتر از نرخ تورم افزایش دهد و یارانه‌های اجتماعی همچون طرح «آئوکسیلیو برازیل» (Auxilio Brasil) (که بر اساس آن ۲۰ میلیون شهروندی که در شرایط فقر قرار دارند از کمک ماهانه ۱۱۴ دلاری بهره‌مند می‌شوند) را گسترش دهد.

تخصیص یارانه با «اهداف انتخاباتی» و از محل خزانه دولت از ابتکارهایی است که شخص بولسونارو به دلیل آن، لولا داسیلوا و دیلما روسف (رئیس‌جمهوری پیشین برزیل و از حزب کارگران) را مورد انتقاد قرار داد؛ برزیل اکنون با بیش از ۳۳ میلیون نفر در وضعیت گرسنگی، با بحران حاد فقر مواجه است و این قبیل وعده‌ها از سوی بولسونارو و داسیلوا، سوال‌برانگیز بوده و برای عمل به آن‌ها فارغ از پیروزی هر یک از کاندیداها، تضمینی وجود ندارد.

از شک و تردیدها پیرامون بلاتکلیفی جمعیت چشمگیری از برزیلی‌ها که بگذریم، متحدان بولسونارو همچون «ریکاردو نونِس» شهردار سائوپائولو نیز دردسری برای کمپین داسیلوا محسوب می‌شوند. بیشترین طرفدارن داسیلوا از مناطق حاشیه‌ای هستند و شهردار سائوپائولو اعلام کرده است که با وجود دستور دادگاه عالی، خدمات حمل‌ونقل عمومی در طول روز رای‌گیری ارائه نخواهد شد و این به معنای منزوی کردن بسیاری از رای‌دهندگان حامی لولا داسیلوا است.

قشر جوان جامعه برزیل نیز از دیگر اهداف لولا اسیلوا بوده است اما طبق اعلام موسسه «آیپک»، جوانان برزیلی با وجود گرایش به جناح چپ، بی‌ثبات‌ترین بخش جامعه هستند و به راحتی می‌توانند نظر خود در انتخاب کاندیدای مورد نظر را تغییر دهند.

تسخیر آرای انجیلی‌ها نیز داسیلوا را به دیدار با رهبران مختلف کلیسا سوق داد؛ این سیاستمدار چپگرا به انجیلی‌ها که حدود یک سوم جمعیت ۲۱۳ میلیون نفره برزیل را تشکیل می‌دهند، اطمینان داده است که آزادی عبادت را تضمین کرده و هر گونه قانون مرتبط با سقط جنین را رد می‌کند. انجیلی‌های برزیل که قشری کلیدی در این کشور محسوب می‌شوند، در سال‌های اخیر به سمت محافظه‌کاران گرایش پیدا کرده‌اند.

همزمان با تشدید شرایط دوقطبی، انعطاف دولت بولسونارو در اعطای مجوز حمل آزادانه سلاح و زیر سوال بردن‌های مکرر نظام انتخاباتی سبب شده تا نگرانی‌ها از عقب‌نشینی محافظه‌کاران و هواداران رهبر راستگرای افراطی در پذیرش پیروزی احتمالی داسیلوا افزایش یابد. به این ترتیب، دادگاه انتخاباتی برزیل به عنوان تضمین شفافیت انتخابات، از حضور هشت سازمان ناظر ملی و هفت سازمان ناظر بین‌المللی در دور دوم انتخابات خبر داده است. همچنین نیروهای فدرال در ۵۶۱ منطقه از ۱۱ ایالت برزیل مستقر خواهند شد.

شرکت در انتخابات برای برزیلی‌های بین ۱۸ تا ۷۰ سال اجباری بوده و برای افرادی که شرکت نمی‌کنند جریمه حدود ۰.۶ دلاری (۳.۵۱ رئال برزیل) در نظر گرفته شده است. در دور نخست انتخابات، از بیش از ۱۵۶ میلیون برزیلی که حق رای داشتند، حدود ۳۲ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر (۲۰.۹ درصد) پای صندوق‌های رای حاضر نشدند و انتظار می‌رود شمار مشارکت‌کنندگان بیشتر کاهش یابد؛ چرا که در دور نخست، قانونگذاران کنگره نیز انتخاب شدند.

ارزیابی

برای نخستین بار در تاریخ برزیل، مردم این پهناورترین کشور آمریکای جنوبی با گزینه‌هایی برای انتخاب مواجهند که از قضا، هر دو سابقه و تجربه حضور در قدرت را دارند؛ سناریویی که تشدید شرایط دوقطبی را تا حدی توجیه می‌کند.

نکته حائز اهمیت اینکه فضای دوقطبی جامعه برزیل و اتهام‌ها علیه هر دو سیاستمدار منجر به کاهش اعتماد مردم به سیاست‌ها و نهادها شده و این امر، به شکل رشد آرای ممتنع نمود پیدا می‌کند. بلاتکلیفی بحث‌برانگیزی که با توجه به برتری حدود شش میلیون رای موافق بیشتر داسیلوا در دور نخست نسبت به بولسونارو، شاید به نفع کاندیدای چپگرا تمام شود.

اما و اگرها و پیش‌بینی‌ها از انتخاب رئیس‌جمهوری آینده برزیل طی ساعات آینده به پایان خواهد رسید و اینکه سرنوشت چهار سال آینده این کشور به دست چه کسی خواهد افتاد، مشخص خواهد شد، اما نگاهی به امروزِ برزیل، گواه این واقعیت است که نتایج انتخابات امروز، فراتر از تعیین سرنوشت جمعیت بیش از ۲۱۳ میلیون نفره این کشور، برای منطقه آمریکای لاتین و جهان نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.

در حال حاضر، حدود ۶۳ میلیون برزیلی زیر خط فقر زندگی می‌کنند؛ ناامنی غذایی، ۱۲۵ میلیون نفر را تحت تاثیر قرار داده است؛ کمتر از یک درصد از مالکان زمین‌های کشاورزی، ۴۵ درصد از اراضی روستایی را در اختیار دارند؛ با وجود اینکه، بیش از نیمی از جمعیت این کشور را سیاه‌پوست‌ها تشکیل می‌دهند، تعداد اندکی از آفریقایی- برزیلی‌ها در پست‌های مدیریتی قرار دارند؛ هر ساله، ۵۰ هزار نفر (روزانه حدود ۱۳۰ نفر) در برزیل کشته می‌شوند؛ از طرفی، برزیل دارنده بزرگ‌ترین میزان تولید ناخالص داخلی و پرجمعیت‌ترین سرزمین آمریکای لاتین بوده و کشوری درحال‌توسعه با پتانسیل عظیم اقتصادی است؛ برزیل در گروه قدرت‌های نوظهور اقتصادی موسوم به بریکس به روابط و همکاری دوستانه خود با سایر قدرت‌ها ادامه می‌دهد؛ این کشور پهناور یک نیروگاه بزرگ کشاورزی، دارای منابع عظیم معدنی و بازار داخلی قابل‌توجهی است و از همه مهم‌تر از نفوذ منطقه‌ای قابل‌توجهی برخوردار است.

چنان که واضح است، حمایت دوباره شهروندان این کشور از لولا داسیلوا به دلیل سابقه مدیریت موفق قبلی او نشان می‌دهد که بخشی از برزیلی‌ها برای احیای دوباره قدرت کشور خود به این نامزد چپگرا دل بسته‌اند. نکته حائز اهمیت اینکه استراتژی کمپین تبلیغاتی لولا داسیلوا نیز همواره بر یادآوری موفقیت‌های دوره ریاست قبلی متمرکز بوده اما به راستی کامیابی‌های قبلی در صورت پیروزی داسیلوا تکرار خواهند شد؟ لولا داسیلوا در میان تجربه ناموفق بازگشت رهبران موفق به قدرت، یک استثنا خواهد شد؟ پایان تلخ بازگشت دوباره رهبران موفقی همچون «خوان پرون» در آرژانتین، «آلوارو اوریبه» در کلمبیا و «کارلوس آندره پرز» در ونزوئلا با دولت‌های رفاهی سبب می‌شود تا روند مدیریت لولا داسیلوا در صورت تصاحب دوباره کرسی ریاست جمهوری، بیش از پیش زیر ذره‌بین قرار گیرد. چنانچه تحولات شرایط جهانی و منطقه‌ای از منظر سیاسی، اقتصادی و اجتماعی را از عوامل سرنوشت ناموفق این روسای جمهوری بدانیم، آیا دولت داسیلوا خواهد توانست خود را با شرایط پیچیده خارجی و داخلی و متفاوت از ریاست قبلی خود، تطبیق دهد؟

پیروزی لولا داسیلوا در برزیل، همچنین به معنای کامل شدن پازل حضور قدرت‌های چپ‌گرا در اقتصادهای برتر آمریکای لاتین و در نتیجه همگرایی بیشتر خواهد بود. استقرار دوباره دولت‌های چپ‌گرا، از حاکم شدن معادلات و سیاست‌های جدیدی در این منطقه خبر می‌دهد که به احتمال زیاد در تنظیم مجدد سیاست خارجی آمریکا در قبال این منطقه که همواره به «حیاط خلوت» آمریکا شهره بوده است، تاثیرگذار خواهد بود. از طرفی به نظر می‌رسد که لولا داسیلوا، همانند نخستین دوره ریاست جمهوری خود، روابط جنوب- جنوب را در سیاست خارجی خود دنبال کند.

در پایان اینکه، اگر چه ضمانت قطعی از تکرار سناریوی موفقیت‌آمیز پیشین لولا داسیلوا وجود ندارد، با این حال به نظر می‌رسد که حضور دوباره بولسونارو که بسیاری او را مسبب آمار فاجعه‌بار مرگ‌ومیر ناشی از کرونا می‌دانند، دموکراسی برزیل را در معرض تهدید قرار خواهد داد. از طرفی شاید در میانه فریادها از زنگ خطر بحران آب‌وهوایی، اینکه سرنوشت دولت میزبان جنگل‌های آمازون به عنوان ریه‌های زمین به دست چه کسی بیفتد، به عنوان تنها دلیل اهمیت انتخابات امروز برای جهان کافی باشد.